ISSN 0350-2899. - Vol. 40, br. 2 (2015), str. 71-78.

Leonardo da Vinči kao anatom
Leonardo da Vinci as an anatomist

Miloš Protić (1), Ljiljana Milošević (2), Ljiljana Jovanović (1)
(1) Dom zdravlja, ZC Zaječar, (2) KBC Zvezdara, Beograd
 

UVOD

Renesansa predstavlja kulturnoistorijsko razdoblje tokom 15. i 16. veka u književnosti i umetnosti. Tada je nastao preokret u nauci, filozofiji, književnosti i likovnom stvaralaštvu, što je bio značajan događaj u kulturi Zapadne Evrope. Tokom renesanse izdvaja se visoka renesansa, kasna faza u samoj renesansi (prva polovina 16. veka). U njoj je bila zastupljena ideja o genijalnom umetniku – pojedincu nadahnutom od Boga koji je bio uspešan u različitim vrstama umetnosti. Ovaj stav je oličen u pojmu uomo universale što na italijanskom znači univerzalni čovek. To je vreme stvaranja čuvenih umetnika Leoarda da Vinčija i Mikelanđela Buonarotija, koji su označeni kao geniji renesanse. Da Viniči je rođen u Firenci 1452. godine, a živeo je do 1519. Poznat je, sem po doprinosu u slikarstvu i vajarstvu, i po radovima u arhitekturi, anatomiji, geologiji muzici, kartografiji, matematici, botanici, književnosti, inženjeringu i nauci. Da Vinči je ostavio preko 240 skica, beleški i crteža o ljudskoj anatomiji.

CILJ

S obzirom na interesovanja i ostvarenja samog Da Vinčija, kao i ostalih stvaralaca toga vremena, u pogledu ljudske anatomije, naš cilj je da podsetimo stručnu javnost na ovu činjenicu kroz prikaz skica i beleški koje je Da Vinči sačinio.

METOD I MATERIJAL

Istraživanjem raspoložive građe na ovu temu na internetu (Pubmed, Cochrane collaboration, Wikipedia), a kroz dosada izložene radove, došlo se do zanimljivih saznanja o Da Vinčijevim zapažanjima iz anatomije. Kraljevska kolekcija iz Londona je tokom 2012. godine održala više izložbi Da Vinčijevih skica koje su nastale tokom seciranja leševa, čime je počeo da se bavi od rane mladosti. Inače, najveći deo ovih skica je sačuvan u Kraljevskoj kolekciji.

REZULTATI I DISKUSIJA

Leonardo da Vinči je izvršio, prema istorijskim podacima, preko 30 seciranja leševa. U tim okolnostima su nastajale njegove skice o delovima ljudskog tela. Inače, kuriozitet je da je on bio levoruk i da je zapisivao svoja zapažanja po crtežima sa desna ulevo, kao slika u ogledalu. Skica na kojoj je čovek sa raširenim rukama i nogama prikazuje srce, pluća i glavne arterije (skica 1). Na crtežu vrata i desne ruke vide se mišići tog dela tela (skica 19). Značajna je i skica kardiovaskularnog sistema i glavnih organa ženskog tela (skica 2). Fetus u majčinoj utrobi (skica 21) je, takođe, ilustrativna skica, koja je isticana u dosadašnjim prikazima Da Vinčijeve genijalnosti na terenu ljudske anatomije. Svoja znanja iz anatomije čuveni umetnik je sticao kao početnik kod Andrea del Verokija, koji je bio slikar, vajar i zlatar na dvoru Lorenca Medičija, vojvode od Firence. Pošto je Da Vinči važio za uspešnog umetnika (već tada je njegova reputacija isticana), mogao je prema tadašnjim strogim zakonima, zbog svog čuvenja, da dobije dozvolu za vršenje sekcija nad leševima. On je svoja istraživanja sprovodio u bolnici Santa Marija del Nuove u Firenci, a kasnije i u bolnicama u Milanu i Rimu; sarađivao je sa doktorom Markantijem dela Toreom, renesansnim profesorom anatomije na Univerzitetu u Padovi.

ZAKLJUČAK

O Leonardu se može mnogo pisati i istraživati granice njegovog veličanstvenog uma. Citat iz Wikipedie (odeljak bosanski prevod): ,,Umjetnik po dispoziciji, otkrio je da su njegove oči bile njegov glavni put do znanja; za Leonarda, vid je bio čovjekov najviši organ čula zato jer vid sam pretvara činjenice u iskustva odmah, korektno, i sa sigurnošću. To znači da svaki fenomen koji je promatran postaje objekt znanja. Saper vedere („znati kako vidjeti”) postaje glavna tema njegovih proučavanja čovjekovih djela i kreacija prirode. Njegova kreativnost dostizala je u svako područje u kojem se koristilo grafičko predstavljanje”, najbolje prikazuje Da Vinčija. Označen je i kao polymath u svoje vreme, tj. čovek svestranog interesovanja, na grčkom jeziku. Kasnija istorija je definisala njegov doprinos anatomiji, a što smo se i sami uverili iz preciznosti njegovih skica građe ljudskog tela.

Skica 1. Glavni organi i sudovi. Scheme 1. Major organs and vessels	Skica 2. Kardiovaskularni sistem i glavni organi muškarca. Scheme 2. The cardiovascular system and principal organs of a man
Skica 3. Hemisekcija čoveka i žene u aktu koitusa. Scheme 3. The hemisection of a man and woman in the act of coition	Skica 4. Unutrašnji organi konja. Scheme 4. The viscera of a horse
Skica 5. Razne anatomske studije. Scheme 5. Miscellaneous anatomical studies	Skica 6. Noga u preseku. Scheme 6. The leg sectioned
Skica 7. Presek lobanje. Scheme 7. The skull sectioned	Skica 8. Lobanja. Scheme 8. The cranium
Skica 9. Slojevi kože glave i moždane komore. Scheme 9. The layers of the scalp, and the cerebral ventricles	Skica 10. Studije glave. Scheme 10. Studies of the head
Skica 11. Muški akt i parcijalna studija leve noge. Scheme 11. A male nude, and a partial study of the left leg	Skica 12. Mišići ramena torza i noge. Scheme 12. The muscles of the shoulder, torso and leg.
Skica 13. Vene ruke. Scheme 13. The veins of the arm	Skica 14. Pluća. Scheme 14. The lungs
Skica 15. Mišići leđa i ruku. Scheme 15. The muscles of the back and arm	Skica 16. Studije međurebarnih mišića. Scheme 16. Studies of the intercostal muscles
Skica 17. Kostur. Scheme 17. The skeleton	Skica 18. Mišići lica i ruku, kao i živaca i vena na ruci. Scheme 18. The muscles of the face and arm, and the nerves and veins of the hand
Skica 19. Mišći gornjeg dela kičme. Scheme 19. The muscles of the upper spine	Skica 20. Bešika. Scheme 20. The bladder
Skica 21. Fetus u materici. Scheme 21. The foetus in the womb

LITERATURA

1. P. Dunn. Leonardo Da Vinci (1452-1519) and reproductive anatomy Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed. Nov 1997; 77 (3): F249. Available from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1720714/
2. Royal Collection Trust Leonardo da Vinci: Anatomist,The Queen's Gallery, Buckingham Palace. Available from http://www.royalcollection.org.uk/exhibitions/leonardo-da-vinci-anatomy/items
3. Wikipedia Leonardo da Vinci section drawings. Available from http://en.wikipedia.org/wiki/Leonardo_da_Vinci