ISSN 035-2899, 37(2012) br.3 p.150-153

UVOD

U modernom vremenu jedini opšte zastupljeni i širom prihvaćeni anksiolitički lekovi su benzodiazepini, ali se oni tokom poslednjih godina potiskuju antidepresivima [1]. Benzodiazepini spadaju u grupu modernih psihofarmaka koji deluju anksiolitički, hipnotički, antikonvulzivno i miorelaksantno. Mehanizam dejstva se ostvaruje preko vezivanja za specifična mesta na hloridnom kanalu i potenciranja inhibitornog delovanja GABA difuzno u CNSu. Anksiolitičko dejstvo označava suzbijanje anksioznosti, odnosno teskobe, psihičke napetosti uz vrlo malo sedacije, tj. Pospanosti, i za puni razvoj anksiolitičkog dejstva treba da prođu nekoliko nedelja, pa prema tome ove lekove ne treba uzimati po potrebi [2].
Benzodiazepini se klasifikuju na:
- Lekove sa kratkim dejstvom: triazolam, midazolam;
- Lekove sa srednje dugim dejstvom: alprazolam, bromazepam, lorazepam i dr.
- Lekove sa dugim dejstvom; diazepam, prazepam i dr [1].
Kao grupa lekova, često propisivana u primarnoj zdravstvenoj zaštiti, najčešće indikacije za njih su stanja teške akutne i hronične anksioznosti. Međutim, oni se neopravdano široko propisuju kod svakog stresa ili blažih telesnih tegoba.
Terapija benzodiazepinima treba da traje nekoliko nedelja do 3 meseca, a duža i stalna upotreba mogu stvoriti zavisnost [1].
Benzodiazepini imaju i neželjena dejstva: pospanost, smanjenje koncentracije, smanjenje libida, konfuzije, padovi i dr [3]. Neželjena dejstva, koja se inače blago ispoljavaju, i to najčešće u vidu pospanosti i smanjenje libida, zanemarljiva su kako za pacijente tako i za pojedine lekare, te se olako odnose prema upotrebi ovih lekova, što se može protumačiti kao zloupotreba.

CILJ RADA

Cilj našeg rada bio je ispitati upotrebu i zastupljenost benzodiazepina kod pacijenata u ordinaciji izabranog  lekara u Domu zdravlja Doljevac, Zdravstvena stanica Belotinac.

METOD

Metodom anketiranja i uvidom u zdravstvenu dokumentaciju i zdravstveni karton pacijenata u periodu od januara do decembra 2011.godine sprovedena je studija. Studija je obuhvatila sve pacijente starosti iznad 18 godina koji poseduju zdravstveni karton u ovoj ambulanti. Prikupljeni podaci su upisivani u posebno izrađen anketni list za ovu potrebu sa sadržanim podacima o polu, starosnoj dobi ispitanika kao i vrsti korišćenog benzodiazepina. Prikupljeni podaci su zatim analizirani i grafički predstavljeni.

REZULTATI

Od ukupnog broja anketiranih ispitanika (805) koji se leče u ovoj ambulanti, tokom protekle godine benzodiazepini su propisivani u 310 slučajeva, odnosno 43,48% (grafikon 1).
Anketa je pokazala da 1,93% (6) starosne dobi od 18 do 35 godina, 46,77% (145) starosti od 35 do 65 godine i 51,29% (159) starosti iznad 65 godina koristi benzodiazepine (grafikon 2).

Grafikon 1. Broj pacijenata koji koriste benzodiazepine

Grafikon 2.  Starosna struktura pacijenata koji koriste
benzodiazepine

Ispitivanjem se pokazalo da su benzodiazepini kao lekovi zastupljeni u velikom broju kod pacijenata. Kako sa porastom starosne dobi raste i broj indikacija za njihovu upotrebu najveći broj ispitanika koji upotrebljavaju benzodiazepine su osobe starije od 65 godina (grafikon 3).

Grafikon 3. Prikaz propisanih benzodiazepina po godištima ispitanika

Od ukupnog broja pacijenata koji upotrebljavaju benzodiazepine 76,13%(236) su osobe ženskog pola i 23,87%(74) osobe muškog pola (grafikon 4).
Najveći broj anketiranih ispitanika koristi bromazepam 90%, diazepam 9% i ostale benzodiazepine 1% (grafikon 5).

Grafikon 4. Polna struktura pacijenata koji upotrebljavaju benzodiazepine



Grafikon 5. Vrste propisanih benzodiazepina

DISKUSIJA

Prema našem ispitivanju, pokazalo se da ispitivana grupa pacijenata u jednoj ambulanti Doma zdravlja Doljevac, Zdravstvena stanica Belotinac, koristi benzodiazepine znatno više u odnosu na preporuke i da su to pretežno osobe ženskog pola i osobe starosne dobi iznad 65 godina.
Mnogobrojna istraživanja drugih zemalja, sprovedena na istu temu, kako u svetu tako i u regionu, pokazala su slične rezultate. Studija Univerziteta za farmakologiju British Columbia - Vancouver, Canada iz 2002. godine govori o 84 miliona propisanih tableta benzodiazepina [5].
Izveštaj o zloupotrebi benzodiazepina Nacionalnog instituta za zloupotrebu supstanci Sjedinjenih Američkih Država iz 2004. godine govori o 48 miliona osoba zavisnih o benzodiazepinima [6].
Slična situacija susreće se kako u našoj zemlji tako i u zemljama u regionu. Istraaživanje sprovedeno tokom oktobra 2008. godine kod pacijenata lečenih u Domu zdravlja Banja Luka, katedre porodične medicine Medicinskog fakulteta Banja Luka, pokazalo je da ispitivana grupa pacijenata u tom domu zdravlja koristi benzodiazepine mnogo više u odnosu na preporuke. Od ukupnog broja ispitanika (583) starosti iznad 18 godina njih 119 su koristili benzodiazepine, odnosno 20,41%, i to pretežno osobe ženskog pola 71%, i pretežno osobe starije od 65 godina 58% [4].
Upoređivanjem rezultata našeg istraživanja sa istraživanjem katedre za porodičnu medicinu Banja Luka, pokazalo se da je stanje sa upotrebom, propisivanjem benzodiazepina i kod naših ispitanika veoma slično. Takođe postoji povezanost sa upotrebom ovih lekova vezano za pol i starosnu dob ispitanika, što govori o sličnoj problematici ne samo kod nas nego i u ostalim zemljama u regionu.

ZAKLJUČAK

Ispitivanjem pacijenata Doma Zdravlja Doljevac, Zdravstvene stanice Belotinac, pokazalo se da su
benzodiazepini kao lekovi zastupljeni u velikom broju kod pacijenata. Koriste se znatno više i duže u odnosu na preporuke i najzastupljeniji su u ženskoj populaciji.
Kako sa porastom starosne dobi raste i broj indikacija za njihovu upotrebu pokazalo se da se najveći broj ispitanika koji upotrebljavaju benzodiazepine odnosi na osobe starije od 65 godina.
Zadatak izabranog lekara je redukcija njihove primene, edukacija pacijenata sa jasnim instrukcijama o upotrebi i usklađivanje sa važećim preporukama u surovoj današnjici.

LITERATURA

1. Kažić T. Gotovi lekovi: priručnik za farmakoterapiju. 11. Izd. Beograd: Integra; 2007.
2. Gojković-Bukarica Lj. Leksikon Bolesti i lekovi. Beograd: Integra,2006.
3. Varagić VM, Milosević MP. Farmakologija. Beograd: Elit-Medica i Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu; 2008.
4. Stanetić K, Kostic N. Upotreba benzodiazepina kod pacijenata liječenih u Domu zdravlja Banja Luka. Opšta medicina 2010; 16(1-2):50-55.
5. Therapeutics Initiative. Use of Benzodiazepines in B.C. Therapeutic letter, November - December 2004.
6. National Institute of Drug Abuse’s (NIDA’s). NIDA Research Report-Prescription Drugs and Addiction: NIH Publication No 01- 4881, Printed 2001. Revised August 2005.
7. Cascade E, Kalali AH. Use of benzodiazepinesin the treatment of anxiety. Psychiatry (Edgmont) 2008; 5(9):21-2.
8. Gray SL et al. Benzodiazepine use and physical performance in community dwelling older women. J Am Geriatr Soc No-vember 2003; 51:1563-70.
9. American Psychiatric Association. Practice Guidelines for the Treatment of Patients with Major Depressive Disorder. Washington DC: American Psychiatric Association; 2010.
10. Hales RE, Yudofsky SC, Gabbard GO. The American Psychiatric Publishing Textbook of Psychiatry. 5th ed. Arlington: American Psychiatric Publishing; 2008.
11. Kay J, Tasman A. Mood Disorders: Depression. In: Kay J, Tasman A, editors. Essentials of Psychiatry. John Wiley & Sons; 2006. p. 553–56.
12. Lewis AJ, Dennerstein M, Gibbs PM. Short-term psychodynamic psychotherapy: review of recent process and outcome studies. Aust N Z J Psychiatry 2008; 42:445–55.