Značaj socio-ekonomskih parametara na pojavu anemije u graviditetu i uticaj anemije majke na vitalnost novorođenčeta

Dragan Perišić (1), Dragoslav Kalinović (2), Slavka Đorđević (1), Tomislav Pejović (1)
(1) Zdravstveni centar, Gornji Milanovac, (2) Zdravstveni centar, Zaječar

UVOD

Anemija se može definisati kao smanjenje mase eritrocita u krvi sa padom koncentracije hemoglobina i umanjenom sposobnošću prenošenja kiseonika i posledičnom tkivnom hipoksijom [1]. Postoje četiri tipa anemije u trudnoći. Hipohromna ili sideropenijska anemija nastaje zbog manjka gvožđa u hemoglobinu i zastupljena u preko 80% anemičnih trudnica [2]. Na drugom mestu po učestalosti je megaloblastna anemija koja najčešće nastaje zbog deficita vitamina B12 ili folne kiseline. Hemolitčka anemija se bez obzira na etiologiju i patogenezu nastanka karakteriše se smanjenim vekom eritrocita. Aplastična anemija nastaje smanjenjem ili iščezavanjem hematopoeznog tkiva u kostnoj srži koja masno degeneriše i u njoj se nalazi malo prekursora eritrocita.

CILJ RADA

Cilj ovog rada je bio da na osnovu parametara kao što su starost trudnica, socijalni status, mesto stanovanja, paritet, uporedi grupu trudnica sa dijagnozom anemije i kontrolnu grupu bez anemije kako bi se procenio značaj anemije za vitalnost novorođenčeta.

METOD RADA

Tokom istraživanja koristili smo podatke dobijene od pacijentkinja koje su porođene u porodilištu Zdravstenog Centra Gornji Milanovac tokom 2002 godine. Proučavana grupa brojala je 221 trudnicu kod kojih je dijagnostikovana anemija u drugom trimestru trudnoće. Kriterijumi za anemiju u trudnoći prema Američkom Centru za Kontrolu Bolesti i Prevenciju (CDC) bili su: Er< 3.7 x 10¹²/µL, Hg<110 g/l, Hct <33 %, serumsko Fe<11 μ mol/ l. Kontrolnu grupu je predstavljalo 100 trudnica bez anemije, izabrane metodom slučajnog izbora, porođene u istom vremenskom periodu, na istom mestu, i koje su došle sa istog područja.

REZULTATI

U grupi od 221 trudnice sa anemijom prosečna starost je bila 28,8 ± 5,3 godina, pri čemu je u sve tri podgrupe trudnica po težini anemije najveći broj žena bio u vremenskom intervalu od 26 do 30 godina starosti, (tabela broj 1). Kontrolna grupa imala je prosečno 28,9 ± 5,4 godina, te među grupama nije nađena statistički značajna razlika t= 0,154, DF=319, p≥0,05.
Ispitujući socijalni status trudnica, zabeleženo je da je najviše bilo zaposlenih žena -83 ili 37,6%, dok je kod trudnica bez anemije takođe najveći broj ispitanica bio zaposlen -35, a nađeno je da je 35.0% trudnica sa najtežom anemijom bilo iz grupe nezaposlenih žena, (tabela broj 2). Poredeći grupu trudnica sa anemijom i bez nje, dobijamo da ne postoji značajna statistička razlika u socijalnom statusu ispitanica x² =0,811., DF=4.,p≥0,05.
Većina trudnica sa anemijom bile su prvorotke -101 ili 45,7%, a slično je bilo i u podgrupama trudnica po težini anemije a i kod trudnica bez anemije u trudnoći, gde su prvorotke takođe bile u najvećem broju – 43, (tabela broj 3). Upoređujući trudnice eksperimentalne grupe sa ženama kontrolne grupe nismo našli statističku značajnu razliku x²=0,750, DF=3, p≥0,05.
Procentualno najveći broj anemičnih trudnica potiče iz grada - 102 ili 46,2%, (tabela broj 4), mada u podgrupi trudnica sa srednje teškom i teškom anemijom, većina trudnica dolazi iz prigradskih naselja Statistički obrađujući grupu trudnica sa anemijom i bez nje, zapažamo da ne postoji značajna statistička razlika po mestu življenja ispitanica x²=1,788, DF=2, p≥0,05.
Prateći vitalnost plodova na rođenju nalazimo da je najveći broj novorođenčadi od majki sa anemijom u trudnoći imao Appgar scor od 9 do 10 -114 ili 51,6%, mada je u grupi trudnica sa teškom anemijom, 45.0% novorođenčadi imalo Appgar scor manji od 6, što je zahtevalo reanimaciju i intenzivnu negu plodova po rođenju. (tabela broj 5). Kod trudnica kontrolne grupe bez anemije, ubedljiva većina plodova- 61, ocenjena sa Appgar scorom od 9 do 10, pa statističkom obradom nije nađena statistički značajna razlika među eksperimentalnom i kontrolnom grupom, x²=5,754, df=4, p≥0,05.

DISKUSIJA

Dijagnoza anemije postavlja se rutinskom analizom krvne slike. Anemija je veoma česta komplikacija u trudnoći. Od težine i vrste anemije zavisi kakva će se klinička slika razviti. Blaže anemije prolaze bez izražene simptomatologije, dok teže anemije, ako su duže prisutne osim štetnog uticaja na majku, dovode i do smetnje u rastu i razvoju ploda, prevremenog porođaja i značajne manje vitalnosti ploda na rođenju [3].
Prosečna starost trudnica sa anemijom u našem porodilištu iznosila je 28.8 godina što se podudara sa izveštajima drugih autora da starije porodilje češće oboljevaju od malokrvnosti.
Analizirajući socijalni status anemičnih trudnica, primećujemo da su to najčešće bile zaposlene žene koje su osim radnih obaveza na poslu bile značajno opterećene i svakodnevnim kućnim poslovima
Najveći broj anemičnih trudnica su prvorotke što je i razumljivo zbog brojnosti te populacije žena ali i zbog slabije informisanosti o potrebi unosa neophodnih namirnica tokom trudnoći [4].
Anemične trudnice većinom dolaze iz grada, mada je u slučaju težih anemija, najosetljivija populacija iz prigradskih naselja. Evidentno je da je kod njih ishrana neodgovarajuća za period trudnoće, razlog je ili ne korišćenje namirnica, koje obezbeđuju dovoljan unos kalorija, proteina i vitamina, ili su u pitanju druga oboljenja trudnica koja ometaju pravilnu ishranu. Kod trudnica sa anemijom, iz prigradskih naselja, značajnu ulogu ima i ekonomski momenat, jer su trudnice iz grada sa prosečno većim novčanim prinadležnostima i mogu se hraniti raznovrsnijim namirnicama, a trudnice sa sela imaju širi izbor lično proizvedenih poljoprivrednih proizvoda
Analizirajući vitalnost plodova na rođenju, zapažamo da deca porodilja sa teškom anemijom imaju procentualno niži Appgar scor od dece trudnica bez anemija, što je posledica slabijeg dotoka kiseonika i periodičnih patnji ploda. Teže anemije ako duže traju mogu se manifestovati slabijim sazrevanjem plodova, malom težinom plodova na rođenju, prevremenim porođajem i povećanim perinatalnim morbiditetom [5,6].

ZAKLJUČAK

Pojava anemije je jedna od najčešćih komplikacije u trudnoći. Najveći broj anemičnih trudnica dolazi iz grupe zaposlenih žena, uglavnom su to prvorotke koje žive u gradskoj sredini a vitalnost njihovi plodova, posebno kod porodilja sa teškom anemijom, niža je nego u dece majki bez anemije, mada statistički značajna razlika nije utvrđena. Na osnovu izložene studije, potrebno je na vreme otkriti trudnice sa anemijom, posebno ako je prisutna teža anemija, i optimalno ih lečiti da bi se smanjili mogućnost prevremenog porođaja i poboljšali vitalnost plodova na rođenju.

Tabela broj 1: Starost trudnica

LITERATURA

1. Ristić, M.: Hematologija. Beograd-Zagreb: Medicinska knjiga; 1980.
2. Rao R, Georgieff MK. Perinatal aspects of iron metabolism. Division of Neonatology, Department of Pediatrics, University of Minnesota School of Medicine, Minneapolis, Minnesota, USA, Acta Paediatr Suppl 2002;91(438):124-9.
3. Lieberman E., Ryan K. J., Monson R. R., Schoenbaum S. C. Association of maternal hematocrit with premature labor. Am J Obstet Gynecol 1988;159:107-14.
4. Zittoun J, Blot I, Hill C, Zittoun R, Papiernik E, Tchernia G. Ann Iron supplements versus placebo during pregnancy: its effects on iron and folate status on mothers and newborns. Nutr Metab 1983;27(4):320-7.
5. Bhargava M., Kuman R., Iyer P. U., Ramji S., Kapani V., Rhargava S. K. Effect of maternal anaemia and iron depletion on foetal iron stores, birthweight and gestation. Acta Pædiatr Scand 1989;78:321-2.
6. Zhou L.-M., Yang W.-W., Hua J.-Z., Deng C.-Q., Tao X., Stoltzfus R. J. Relation of hemoglobin measured at different times in pregnancy to preterm birth and low birth weight in Shanghai, China. Am J Epidemiol 1998;148:998-1006.