Glasilo Podružnice Srpskog lekarskog društva Zaječar

 Godina 2005     Volumen 30     Broj 1
[ Home ] [ Gore/Up ][ >>> ]
UDK 618.5-089.888.61 ISSN 0350-2899, 30(2005) 1 p.3-6
   
Originalni rad

Carski rez - najveća i najstarija akušerska operacija

Dragoslav Kalinović (1), Ljubica Milošević (1), Dragan Perišić (2), Boban Stanojević (3),
Vera Najdanović-Mandić (1)
(1) Zdravstveni centar Zaječar, Ginekološko-akušerska služba
(2) Zdravstveni centar Gornji Milanovac, Ginekološko-akušerska služba
(3) Zdravstveni centar Jagodina, Ginekološko-akušerska služba

  
 

 

  
  Sažetak:
Abdominalni porođaj carskim rezom je akušerska operacija kojom se rezovima kroz trbušni zid majke i zid uterusa vrši ekstrakcija ploda u odmaklim stadijumima trudnoće, kada je preživljavanje fetusa moguće. Ako je izvršen na osnovu opravdano postavljenih indikacija u savremenim uslovima preoperativne pripreme, primenjene hirurške tehnike, anestezije, reanimacije, transfuzije, antibioprofilakse, hemioterapije i postoperativnog nadzora, carskim rezom se često spasava život majke ili ploda, ili i majke i ploda. Na akušerskom odeljenju u Zaječaru je u trogodišnjem periodu bilo 2110 porođaja, od kojih smo 554 završili carskim rezom (26,25%). Najveći je procenat urađenih carskih rezova kod žena starosne dobi 26-30 godina, (34,11%). Što se pariteta tiče, u našem uzorku su najviše zastupljene prvorotke, njih 319 (57,6%), što se i uklapa u svetske statistike, dok drugorotki imamo 190 (34,3%). Zahvaljujući progresu perinatalne medicine i hirurgije u pogledu primene svih naučnih novina i tehnoloških dostignuća, usavršenoj anesteziji, uterotonicima, transfuziji krvi, antibioticima i operativnoj tehnici koja je dovedena do perfekcije, kao i primeni niskog transverzalnog reza na uterusu, carski rez je danas bezbedan zahvat, kojim je učinjen ogroman napredak u opstetričkoj praksi.
Ključne reči: carski rez, operacija, indikacija, hirurška tehnika

Napomena: sažetak na engleskom jeziku
Note: summary in English

  
     
 

UVOD

Iz mitoloških predanja mnogih naroda možemo videti da je carski rez veoma drevna operacija. Iz trbuha mrtve majke izvađeni su rezom po grčkoj mitologiji bog radosti Dionizije kao i sam Asklepije [1].
Abdominalni porođaj carskim rezom je akušerska operacija kojom se rezovima kroz trbušni zid majke i zid uterusa vrši ekstrakcija ploda u odmaklim stadijumima trudnoće, kada je preživljavanje fetusa moguće. Carski rez je velika operativna procedura i gledano istorijski, a i zbog svog značaja, u praksi je i danas jedna od najvažnijih operacija koje se izvode u ginekologiji i opstetriciji. Ako je izvršen na osnovu opravdano postavljenih indikacija u savremenim uslovima preoperativne pripreme, primenjene hirurške tehnike, anestezije, reanimacije, transfuzije, antibioprofilakse, hemioterapije i postoperativnog nadzora, carskim rezom se često spasava život majke ili ploda, ili i majke i ploda. U izvesnim slučajevima jedino se carskim rezom može izbeći intrauterina smrt ploda [5].

  
     
 

CILJ METODE

Pratili smo period od tri godine (2001-2003), na Ginekološko - akušerskom odeljenju Zdravstvenog centra u Zaječaru i to broj carskih rezova u odnosu na celokupni broj porođaja, paritet i starost porodilja, kao i telesnu masu novorođenčadi porođenih carskim rezom, njihov Apgar skor i intrauterinu prezentaciju ploda.

  
     
 

DISKUSIJA

Na akušerskom odeljenju u Zaječaru bilo je u trogodišnjem periodu 2110 porođaja od kojih smo 554 završili carskim rezom (26,25%).(Tabela 1). Kao što se iz tabele 2 vidi, najveći je procenat urađenih carskih rezova kod žena starosne dobi 26-30 godina (34,11%). Žene se sve kasnije odlučuju na rađanje prvog deteta, a to povećava porođajni rizik i naravno negativno utiče na natalitet. Na drugom mestu su porodilje starosne dobi od 21-25 godina, (26,9%), dok su porodilje starosne grupe 36-40 godina zastupljene sa 6,86%.
Što se pariteta tiče, u našem uzorku su najviše zastupljene prvorotke, (Tabela 3), njih 319 (57,6%), što se i uklapa u svetske statistike, dok drugorotki imamo 190 (34,3%).
Ranije je važilo pravilo da se posle jednog carskog reza svaka sledeća trudnoća mora završiti opet carskim rezom. Na primer, u američkim bolnicama se u 1974. godini 99% pacijentkinja s ranijim carskim rezom porodilo ponovnim carskim rezom. Danas su 1/3 svih carskih rezova ponovni carski rezovi [5]. Ovo je očigledno neophodno u slučaju da su u pitanju rekurentne indikacije, jer u izvesnim slučajevima takva operacija može biti veoma komplikovana sa značajnim uticajem na kasniju opstetričku prognozu žene.
Veliki plod, ili veliki plod za određenu trudnicu, to jest relativna cefalopelvična disproporcija, spada u jednu od češćih indikacija za izvođenje ove operacije.

 
     
  Tabela 1. Broj porođaja i carskih rezova 2001 -2003. godine
 
Godina Broj porođaja Broj carskih rezova %
2001 713 176 24,68
2002 689 179 26
2003 708 199 28,1
Svega 2110 554 26,25
 
     
  Tabela 2. Procenat urađenih carskih rezova po starosnim dobima žena  
 
Godine
porodilje		 2001 2002 2003 Svega %
20 i manje 18 20 21 59 10,64
21-25 53 43 53 149 26,9
26-30 68 58 63 189 34,11
31-35 28 40 40 108 19,5
36-40 7 14 17 38 6,86
41 i više 2 4 5 11 2
Svega 176 179 199 554 26,25
 
     
  Tabela 3. Prikaz pariteta  
 
Paritet 2001 2002 2003 Svega %
prvorotke 109 101 109 319 57,6
drugorotke 55 63 72 190 34,3
trećerotke 11 11 16 38 6,86
četvrtorotke 1 2 2 5 0,9
petorotke - 1 - 1 0,18
osmorotke - 1 - 1 0,18
 
     
  U našem uzorku imamo najveći broj dece sa telesnom masom 3001 do 4000 grama, 356 (62,23%), na drugom mestu su novorođenčad sa TM od 2001 do 3000g, 136 (23,77%), dok su sa telesnom masom od 4001 do 5000g njih 58 (10,13%). Mali broj dece sa TM preko 5000g i ispod 2000g nam govori o dobroj perinatalnoj kontroli i zaštiti trudnica. Deca sa niskom telesnom masom na rođenju, rođena elektivnim carskim rezom imaju bolju prognozu nego ona iste porođajne mase rođena spontano. S jednakim trajanjem gestacije, pre 30. nedelje prognoza je bolja kod dece rođene spontano. Prognoza dece sa niskom porođajnom masom ovisi o činiocima koji su doveli do prevremenog porođaja [4].
Ono što je najvažnije kada su novorođenčad u pitanju, jeste i to da je Apgar skor 8 na rođenju dobilo 170 dece (29,72%), Apgar 7 je dobilo 145 (25,35%), dok je broj dece sa Apgarom 9 čak 75 (13,11%), što nam u svakom slučaju ukazuje na veliki broj pravovremeno indikovanih carskih rezova (Tabela 5).		  
     
  Tabela 4. Telesna masa novorođenčadi  
 
TM novorođenčadi 2001 2002 2003 Svega %
do 2000 8 5 8 21 3,67
2001-3000 42 44 50 136 23,77
3001-4000 110 118 128 356 62,23
4001-5000 20 18 20 58 10,13
5001 i više - - 1 1 0,17
Svega 180 185 207 572 -
 
     
  Tabela 5. Prikaz ocenjivanja na rođenju  
 
Apgar skor 2001 2002 2003 Svega %
1 2 3 2 7 1,22
2 - 1 - 1 0,17
3 1 1 - 2 0,35
4 7 6 4 17 3
5 21 22 23 66 11,53
6 19 26 18 63 11
7 51 42 52 145 25,35
8 48 57 65 170 29,72
9 21 20 34 75 13,11
10 6 5 5 16 2,8
mrtvorođena 4 2 4 10 1,75
 
     
  Tabela 6. Načini prezentacije ploda  
 
Položaj 2001 2002 2003 svega %
Karlični - potpuni 11 20 24 55 9,61
Karlični - nepotpuni 2 2 4 8 1,4
Zadnji potiljačni 1 5 3 9 1,57
Lični 3 1 - 4 0,7
Poprečni - 2 - 2 0,35
 
     
  Nepravilan položaj ploda, karlični položaj kao i deflesioni stavovi često mogu da budu uzrok opredeljivanja akušera za carski rez. Povećani morbiditet i mortalitet novorođenčadi kod stava zatkom doveli su do povećanja broja carskih rezova [2]. Mi smo u našem uzorku imali 55 slučajeva sa takvim ishodom, dakle 9,61%, dok ostale nepovoljne položaje, njihov broj i procenat u uzorku možemo videti na tabeli 6. Carski rez kao akušerska operacija se radi u interesu majke, ploda, ili zbog majke i ploda a indikacije se shodno tome dele na apsolutne, relativne i proširene. Na našem odelenju se radi isključivo niski poprečni rez po Pfannenstiel-u, a uterus u istmičnom delu poprečno incidira po Dorfleru.
Blizanačke trudnoće, pogotovu ako su još u pitanju prvorotke, mnogi akušeri završavaju operativno. Mi smo u trogodišnjem periodu imali 18 (3,15%) na taj način završenih trudnoća. (Tabela 7).		  
     
  Tabela 7. Broj blizanačkih trudnoća  
 
Godina 2001 2002 2003 svega %
Blizanačke trudnoće 4 6 8 18 3,15
 
     
     
     
 

ZAKLJUČAK

Carski rez je jedna od deset najčešćih velikih operacija, sa osetnom razlikom u incidenci između pojedinih regiona u svetu i između pojedinih bolničkih institucija. Veća je učestalost carskih rezova u razvijenim zemljama, urbanim sredinama i regionima sa većim brojem deformisanih karlica, suženih karlica, u institucijama koje u organizaciji zdravstvene zaštite primaju više pacijenata sa opstetričkim rizicima, u ustanovama u kojima se obavlja edukacija različitih nivoa obrazovanja. Faktori koji najviše doprinose široj učestalosti carskog reza iz medicinskog područja su distocije, ponovni carski rezovi, karlični stav ploda i fetalni distres, a zatim češće korišćenje fetalnog monitoringa, intrauterini zastoj rasta ploda, prenesene trudnoće, multiple trudnoće, sve viša prevalenca prvorotki (i to starijih) u trudnoćama (devet puta su češći carski rezovi u prvorotki nego u višerotki), smanjena upotreba forcepsa, sve veći zahtevi u vezi sa rađanjem perfect baby, smanjene veličine porodica, veća informisanost, i dr [5].
Zahvaljujući progresu perinatalne medicine i hirurgije u pogledu primene svih naučnih novina i tehnoloških dostignuća, usavršenoj anesteziji, uterotonicima, transfuziji krvi, antibioticima i operativnoj tehnici koja je dovedena do perfekcije, kao i primeni niskog transverzalnog reza na uterusu, carski rez je danas bezbedan zahvat, kojim je učinjen ogroman napredak u opstetričkoj praksi.

  
     
 

LITERATURA

  1. Medicinska enciklopedija, Jugoslovenski leksikografski zavod, Zagreb MCMLXVII , 1
  2. Ginekologija i perinatologija, prof.dr.sci. Asim Kurjak & suradnici, Naprijed, Zagreb 1989. str.1092.
  3. Porodiljstvo, B. Milošević, B. Rajhvajn, B. Berić, Medicinska knjiga, Beograd-Zagreb 1987.
  4. Huisman A, Visser GHA, Okken A, Wagen AVD, Huisjes HJ. Spontaneus versus elective preterm birth; different impacts on perinatal outcome in very low birthweight-children. U: Thiery M, Senterre J, Derom R, eds. 8th European Congress of Perinatal Medicine, Brussels, 1982; Abstract 48
  5. Opstetricija, u redakciji Dušana S. Dinulovića, Beograd, 1996.
  
     
  Adresa autora:
Dragoslav Kalinović
Dunavska 3, 19000 Zaječar
e-mail: kalinovic@ptt.yu		  
     
  Rad primljen: 07.02.2005.
Rad prihvaćen: 01.03.2005.
Elektronska verzija objavljena: 28.04.2005.		  
[ Home ] [ Gore/Up ][ >>> ]
Infotrend Crea(c)tive Design Revised: 20 May 2009