| |
Usmene prezentacije |
|
Petogodišnje praćenje stepena regresije hipertrofije leve komore
putem ehokardiografije za vreme antihipertenzivne terapije
Dušan Bastać
INTERNISTIČKA ORDINACIJA DR BASTAĆ, ZAJEČAR
Uvod: Hipertrofija leve komore(LVH), marker srčanog subkliničkog
oštećenja, česta je komplikacija arterijske hipertenzije i ona
favorizuje kasniji nastanak kardiovaskularnog kontinuuma- srčane
insuficijencije, koronarne bolesti i aritmija i kardiovaskularne smrti.
Regresija hipetrofije leve komore može se postići permanentnim sniženjem
arterijskog krvnog pritiska. Ipak nije dovoljno jasno zašto se kod svih
hipetroničara ne javlja regresija hipertrofije u istom stepenu i da li
nekim subpopulacijama hipertoničara treba snižavati pritisak ispod
preporučenih vrednosti ( važeće Evropske preporuke iz 2013 godine su
≤140/90 mmHg).
Cilj ove studije je procena stepena regresije hipertrofije miokarda(LVH)
za vreme nefarmakološkog i farmakološkog lečenja hipertenzije u odnosu
na postignuto sniženje krvnog pritiska tokom petogodišnjeg praćenja.
Materijal i metodi rada: Ispitivano je 116 predhodno nelečenih ili
neadekvatno lečenih bolesnika(63 ženskog i 53 muškog pola) sa
arterijskom hipertenzijom prvog i drugog stepena. Svima je radjena
kompletna ehokardiografska studija pri prvom pregledu. Normalna masa
miokarda je za muški pol do 224 g a za ženski do 162g, prosečno za oba
pola manje od 193g. Normalan indeks mase miokarda je za ženski pol manje
od 95 g/m² , za muški manje od 115 g/m², prosečno manje od 105 g/m².Kada
je izmerena masa miokarda i indeksirana na telesnu površinu, onda je
redovnim pregledima(jednom godišnje do jednom u dve godine) praćena
redukcija mase miokarda pod antihipertenzivnim tretmanom sledećih 5
godina. Bolesnici su lečeni nefarmakološki- promenama životnog stila i
antihipertenzivnim lekovima.
Rezultati: Masa miokarda je bazalno bila prosečno 220 ±53g i posle tri
godine lečenja dolazi do statistički visoko signifikantne regresije na
srednju vrednost 200±46g (p<0.001) koja se održava do kraja
petogodišnjeg praćenja-196±42g (p<0.001). Medjutim od 3 do pete godine
nema dodatne redukcije mase miokarda(p=0,09-NS). Indeks mase
miokardaleve komore(LVMI) je bazalno bio 118±22g/m² a visoko je
statistički značajno redukovan posle 3 godine na 106±18g/m² (p<0.001) a
posle 5 godina na 103±16g/m² ( p<0.001). Za razliku od mase miokarda,
postoji dalja laka statistički značajna regresija LVMI izmedju treće i
pete godine(p=0.016). Srednja vrednost sistolnog krvnog pritiska(STA) je
pre lečenja bila 143 ±16mmHg a posle 3 odnosno 5 godina je visoko
statistički signifikantno snižena na 137±14 mmHg(p<0,002) odnosno 136
±16(p=0,0002). Kao i kod mase miokard nema statistički značajne razlike
izmedju STA treće i pete godine. Dijastolni pritisak(DTA) se snižava
manje uspešno nego sistolni-bazalno 84±11mmHg versus 3 godine 81±8,7mmHg
(p=0,014), dok nema razlike izmedju treće i pete godine praćenja
(82±8,6mmHg, p=0.969,NS). Što se tiče frekvence pulsa ona je bazalno
69±12/min, posle tri godine(69±13/min) i pet godina( 69±12/min) je
neizmenjena antihipertenzivnim tretmanom.
Zaključak: Antihipertenzivnim tretmanom se kod bolesnika koji se redovno
leče u ranim fazama hipertenzije prvog i drugog stepena sa dobrom
prijemčivošću za tretman postiže statistički visoko značajan stepen
regresije mase miokarda leve komore prosečno za 20g kao i indeksa mase
miokarda za 12g/m² posle oko tri godine. Ovaj stepen regesije se
odražava i posle pet godina lečenja, ali bez statistički značajne dalje
redukcije mase miokarda. U individualnoj distribuciji postoje pacijenti
kod kojih perzistira hipertrofija miokarda i oni imaju lošu prognozu.
Ključne reči: hipertrofija leve komore, indeks mase miokarda leve
komore, arterijska hipertenzija, regresija hipertrofije miokarda,
antihipertenzivi
E-mail: dusanbastac@gmail.com
Uticaj starosti na ehosonografske karakteristike kardiovaskularnog
statusa kod bolesnika u predijaliznom periodu hronične bubrežne
bolesti
Tirmenštajn Janković B. (1), Bastać D. (2), Žikić S. (1), Živanović
M. (1)
(1) ODSEK NEFROLOGIJE I HEMODIJALIZE, INTERNISTIČKA SLUŽBA, ZC
“ZAJEČAR”, ZAJEČAR. (2) PRIVATNA INTERNISTIČKA ORDINACIJA “DR BASTAĆ”,
ZAJEČAR
Uvod: Starost je važan faktor rizika za kardiovaskularne bolesti u
opštoj populaciji, kao i u populaciji bolesnika u terminalnom stadijumu
hronične bubrežne bolesti (HBB).
Cilj: Ciljevi istraživanja: a) uporedjivanje ehosonografskih parametara
kardiovaskularnog statusa izmedju 2 grupe bolesnika u predijaliznom
stadijumu HBB koji se razlikuju u odnosu na godine starosti i b)
ispitivanje modela i jačine povezanosti ovih parametara sa starenjem
bolesnika.
Materijal i metode: Istraživanjem su obuhvaćeni bolesnici sa IV i V
stadijumom HBB koji još nisu započeli lečenje dijalizama (N=61, 34 M,
prosečne starosti 62.6±13,6 god, Ccr 15.8±5.7 ml/min). Svaki ispitanik
je podvrgnut kliničkoj proceni, laboratorijskom ispitivanju,
ehokardiografskom pregledu metodom konvencionalne ehokardiografije i
tkivnog Doppler-a, kao i ultrazvučnom pregledu karotidnih arterija. Za
procenu dijastolne funkcije leve komore korišćeni su parametri
transmitralnog protoka (E, A i odnos E/A) i parametri tkivnog Doppler-a
mereni na lateralnom uglu mitralnog anulusa (E’, A’ i odnos E’/A’). Kao
indeks pritiska punjenja LK, izračunat je odnos E/E'.
Rezultati: Prema godinama starosti, bolesnici su podeljeni u 2 grupe:
grupa A, >65 godina (n=30) i grupa B, ≤65 godina (n=31).
Ehokardiografskim pregledom u grupi A su utvrdjeni značajno veći
strukturni parametri [dimenzije leve pretkomore (LA, p=0.001) i indeks
mase leve komore (LVMI, p <0.001)] i lošija dijastolna funkcija leve
komore [niži odnos E/A (p<0.05), brzina E’ (p<0.001) i odnos E’/A’
(p<0.001), a veći odnos E/E’ (p<0.05)] u odnosu na grupu B.
Kalcifikacije u predelu aortne i mitralne valvule su registrovane
značajno češće kod starijih nego kod mladjih bolesnika ( 56.7% : 25.8%,
p=0.014 vs 78.9% : 12.9%, p=0.002). Pregledom karotidnih arterija, u
grupi A je izmerena veća debljina intime-medije (IMT, p<0.001) i
zabeleženo je češće prisustvo plakova (p<0.05) i kalcifikacija (p<0.001)
u poredjenju sa grupom B. Multivarijantna regresiona analiza je pokazala
da su od svih ehosonografskih parametara kardiovaskularnog statusa
jedino IMT, LVMI i odnos E/A na nezavisan način povezani sa starošću
(model R2=0.605).
Zaključak: Rezultati naše studije pokazuju da se stariji bolesnici u
predijaliznom stadijumu HBB karakterišu značajnijim strukturnim
abnormalnostima miokarda, češćim valvularnim kalcifikacijama, težim
poremećajem dijastolne funkcije leve komore, kao i izraženijim
vaskularnim promenama u odnosu na mladje bolesnike. Promene IMT, LVMI i
odnosa E/A su značajno i nezavisno povezane sa starenjem bubrežnih
bolesnika.
Ključne reči: Hronična bubrežna bolest, starenje, kardiovaskularni
status, ehokardiografija, karotidna ultrasonografija.
E-mail:
biserkatirmenstajn@gmail.com
Broj ispitanih osoba upućenih na testiranje u našu polikliniku i
vrsta urađenih testova
Nebojša Paunković, Džejn Paunković i Milijana Jakovljević
POLIKLINIKA PAUNKOVIĆ, ZAJEČAR
Uvod: Danas je (kod nas) uobičajeno da se u toku dijagnoznog postupka za
dokazivanje tireoidnih disfunkcija nalaže odredjivanje TSH, T4 i T3, a
često i FT4 i FT3, a ponekad i tireoidnih autoantitela, obično TPOAb.
Ovaj postupak se primenjuje i ako se ne sumnja na poremećenu funkciju
tireoideje, već su samo viđeni mikronodusi na ultrazvučnom pregledu
štitaste žlezde. Cilj: U ovom saopštenju prikazaće se redosled u
testiranju, odnosno koje hormonske analize i kada ih treba primeniti.
Materijal i metodi rada: Izvršena je analiza pacijenata upućenih na
testiranje i pokazana je učestalost pozitivnih nalaza hormona, u našoj
poliklinici, za 10 godina koliko ona postoji. Rezultati: Za testirani
period imali smo pacijente upućene na testiranje od sledećih stanja:
hipertireoza 219, hipotireoza 433 (spontana tireoidna atrofija 205,
subklinička 79, Hashimoto tireoiditis 84, “post proceduralna”
(tireoidektomija 30, radiojod 35) i eutireoidne strume 637 (nodozne 462,
polinodozne 131, difuzne 44). Za taj period uradili smo sledeće
hormonske analize: TSH ultra 11.252, slobodni tiroksin 8.968, slobodni
trijodotironin 287, ukupni tiroksin 1215 i ukupni trijodotironin 1129. U
istom periodu uradili smo tireoidna autoantitela: TRAb 755, TPOAb 652.
Zaključak: Mada su tireoidne disfunkcije nisko incidentna stanja (u
poredjenju sa kardiovaskularnim bolestima, opstruktivnom bolesti pluća)
broj bolesnika upućenih na testiranje tireoidne funkcije je vrlo visok.
I pored toga što smo mi privatna institucija uvek smo poštovali redosled
prilikom tireoidnog testiranja: najviše je odredjivan ultrasenzitini TSH
i FT4. Praktično nikada nismo uradili kod istog bolesnika slobodne i
ukupne hormone. Ukupni T3 smo odredjivali relativno retko, a FT3
izuzetno. Tireoidna autoantitela smo radili po indikacijama, TRAb u
nelečenoj hipertireozi, TPOAb u hipotireozi.
Ključne reči: Hyperthyreosis, Hypothyreosis, TSH, FT4, T3.
E-mail:
poliklinika.paunkovic@gmail.com
Retinol -
vezujući protein 4 i cistatin c kao pokazatelji metaboličkog
sindroma - koji biomarker je bolji?
Aleksandra Klisić (1), Nebojša Kavarić (1), Ivan Soldatović (2),
Jelena Kotur-Stevuljević (3)
(1) DOM ZDRAVLJA, PODGORICA, CRNA GORA, (2) MEDICINSKI FAKULTET,
BEOGRAD, SRBIJA, (3) FARMACEUTSKI FAKULTET, BEOGRAD, SRBIJA
Uvod i cilj: Retinol-vezujući protein (RBP4) i cistatin C su novi
kardiometabolički faktori rizika čija uloga u postmenopauzi nije
dovoljno ispitana. Zato je cilj studije bio da se ispita koji je od ovih
biomarkera bolji pokazatelj metaboličkog sindroma (MetS) kod žena u
postmenopauzi.
Materijal i metode: Ukupno 129 žena u postmenopauzi (starosti 57,1±4,6
godina) od kojih je njih 62 ispunilo kriterijume za MetS
(dijagnostikovan prema smernicama Međunarodne dijabetesne federacije) je
uključeno u studiju. Ispitanice sa šećernom bolešću, kardiovaskularnim,
bubrežnim i oboljenjima jetre su isključene iz studije. Svim
ispitanicama je izmeren krvni pritisak, antropometrijski i biohemijski
parametri: cistatin C, RBP4, glikemija, lipidni status, kreatinin i
visokosenzitivni C-reaktivni protein (hsCRP).
Rezultati: Žene sa MetS-om su imale veće serumske vrednosti cistatina C
i RBP4 u poređenju sa ženama koje nisu imale MetS (P=0,011, odnosno
P<0,001, redom). Postoji statistički značajna razlika u proporciji
pacijenata sa i bez MetS po kvartilima cistatina C i RBP4 (χ2=5,1;
P=0,025, i χ2=11,1; P=0,001, redom). Primenom ROC krive u cilju
ispitivanja diskriminacione moći MetS u odnosu na cistatin C i RBP4
(AUC=0,628, 95% CI (0,531-0,725), P=0,012 i AUC=0,686, 95% CI
(0,593-0,778), P=0,001, redom) uočavamo da je veća diskriminaciona moć
RBP4. Primenom logističke regresione analize sa zavisnom varijablom
MetS, a nezavisnim varijablama (cistatin C i RBP4) podeljenim u
kvartile, uočavamo da bez prilagođavanja postoji povezanost između
cistatina C i MetS, ali je p vrednost blizu konvencionalnog nivoa
značajnosti (P=0,066), koja nestaje nakon prilagođavanja za starost
(P=0,097) ili starost, hsCRP i trajanje menopauze (P=0,221). S druge
strane, postoji povezanost između RBP4 i MetS bez prilagođavanja
(P=0,009), sa prilagođavanjem za starost (P=0,010) ili starost, hsCRP i
trajanje menopauze (P=0,006).
Zaključak: RBP4 je bolji pokazatelj MetS u odnosu na cistatin C kod žena
u postmenopauzi.
Ključne reči: cistatin C, metabolički sindrom, retinol-vezujući protein
4, postmenopauza
E-mail:
aleksandranklisic@gmail.com
Mogućnost dijagnostikovanja izmenjene vaginalne flore putem
detekcije “clue” ćelija u direktnim preparatima vaginalnog sekreta
Konstantinović N, Đukić S.
INSTITUT ZA MIKROBIOLOGIJU I IMUNOLOGIJU MEDICINSKI FAKULTET BEOGRAD
Uvod: Izmenjena vaginalna flora u vidu bakterijske vaginoze (BV) i
intermedijerne vaginalne flore (IF) je poremećaj u sastavu vaginalne
flore, u kojem mikroorganizmi koji su kod žena u reproduktivnom periodu
zastupljeni u malom broju u vagini, postaju predominantni u odnosu na
laktobacile. Mikroskopskim pregledom vaginalnog sekreta kod žena sa BV
moguće je uočiti veliki broj bakterija, od kojih je većina vezana za
vaginalne epitelne ćelije. Takve vaginalne epitelne ćelije nazivaju se
“clue” ćelije.
Cilj: Utvrditi da li postoji statistički značajna razlika u detekciji
“clue” ćelija u vaginalnom sekretu žena sa izmenjenom vaginalnom florom
(BV i IF) u poređenju sa ženama sa normalnom vaginalnom florom.
Materijal i metodi rada: Ispitivanje je obuhvatilo 84 žene u
reproduktivnom periodu kojima su od uzoraka vaginalnog sekreta pravljeni
direktni preparati i bojeni po Gramu. Mikroskopskim pregledom, na osnovu
skoring-sistema po Njudžentu, vaginalna flora je kategorisana kao
normalna, intermedijerna i kao bakterijska vaginoza. Intermedijerna
flora i BV označene su kao izmenjena vaginalna flora. Svakoj ispitanici
je dodatno utvrđivano prisustvo “clue” ćelija na direktnim preparatima.
Rezultati: Od 84 mikroskopski pregledana vaginalna sekreta, 53 (63,1%)
su kategorisana kao normalna flora (od toga 1 sa prisutnim “clue”
ćelijama, a 52 bez), 8 (9,52%) kao intermedijerna flora (6 sa “clue”
ćelijama, a 2 bez), a 23 (27,38%) kao bakterijska vaginoza (22 sa “clue”
ćelijama i 1 bez). Kod žena sa izmenjenom vaginalnom florom (BV + IF) su
statistički visoko značajno češće (p<0,01) detektovane “clue” ćelije u
preparatima vaginalnog sekreta u poređenju sa ženama sa normalnom
vaginalnom florom, dok nije uočena statistički značajna razlika u
detekciji “clue” ćelija kod žena sa intermedijarnom florom u odnosu na
žene sa bakterijskom vaginozom (p>0,05).
Zaključak: “Clue” ćelije se visoko značajno češće dijagnostikuju kod
žena sa izmenjenom vaginalnom florom u poređenju sa ženama sa normalnom
vaginalnom florom zbog čega je detekciju prisustva “clue” ćelija u
vaginalnom sekretu moguće koristiti u otkrivanju žena sa izmenjenom
vaginalnom florom.
Ključne reči: izmenjena vaginalna flora, bakterijska vaginoza, “clue”
ćelije
E-mail:
neda.konstantinovic@gmail.com |
|
|
|
| |
Poster prezentacije |
|
Analiza
primene PRP i aktivirane PRP terapije tokom 2014. i 2015. godine
Lukić I. (1), Repac V. (2), Stanimirov B. (3)
(1)SPEC.ORD.”SPORTREHAMEDICA” ZRENJANIN, (3) DOM ZDRAVLJA ŽITIŠTE, (3)
DOM ZDRAVLJA NOVI SAD
Uvod: Razvojem regenerativne medicine, PRP (platelet rich plasma) i
autolognim trombinom aktivirana PRP daje sve bolje rezultate u sportskoj
traumatologiji. Primenom ove terapije, značajno skraćujemo period
oporavka sportiste.U radu su obrađene obe metode u periodu poslednje dve
godine primene.
Cilj: Analizom rezultata lečenja obe metode definisati indikaciona
područja za PRP i aktiviranu PRP terapiju.
Materijal i metodi rada: Dijagnostika pretežno bazirana na ultrazvučnoj
dijagnostici aparatom GE Logiq F sa linearnom i sektorskom sondom, uz
Rtg i MR po indikacijama, dok je za pripremu PRP korišten aparat Angel
Artrex. Aplikacija PRP vršena ultrazvučnim navođenjem.
Rezultati: Tokom 2014.godine lečeno 82 pacijenta (79 PRP i 3 pacijenta
trombinom aktiviranom PRP), dok je u toku 2015. godine lečeno 116
pacijenata (76 PRP i 40 trombinom aktiviranom PRP). Analiza je vršena i
prema polu,uzrastu i indikacionim područjima.
Zaključak: Izborom adekvatne metode prema indikaciji, postiže se
optimalni učinak u sanaciji povreda i oboljenja lokomotornog aparata kod
sportista.
Ključne reči: PRP, trombinom aktivirana PRP
E-mail: ilukica@yahoo.com
Prehipertenzija i kardiovaskularni faktori rizika kod osoba mlađeg
životnog doba
Nikolić M.
ZAVOD ZA ZDRAVSTVENU ZAŠTITU RADNIKA “ŽELEZNICE SRBIJE” BEOGRAD, OGRANAK
NIŠ
Uvod: JNC 7 vodič iz 2003.g. je predstavio drugojačiju klasifikaciju
nivoa krvnog pritiska kojim je uveo jednu novu kategoriju pod nazivom
prehipertenzija. Bitna novina je da osobe sa prehipertenzijom imaju
povećani rizk za razvoj arterijske hipertenzije i kardiovaskularnog
morbiditeta.
Cilj: Cilj sprovedenog istraživanja je bio da utvrdi zastupljenost
prehipertenzije i kardiovaskularnih faktora rizika udruženih sa ovim
stanjem kod osoba mlađeg životnog doba.
Materijal i metodi rada: Istraživanje je sprovedeno na 350 osoba (140
muškaraca i 210 žena) uzrasta od 21-50 god. svrstanih prema JNC 7 vodiču
u tri kategorije krvnog pritiska: normalni krvni pritisak,
prehipertenzija i hipertenzija. Prehipertenzija je stanje sa vrednostima
sistolnog krvnog pririska od 120-139 mm Hg i/ili dijastolnog krvnog
pritiska od 80-89 mm Hg. Urađeni su kompletan fizikalni pregled i
standardne biohemijske analize u krvi kod svih ispitanika.
Rezultati: Ukupno, 42% ispitanika je imalo normalan krvni pritisak,
21,71% prehipertenziju i 36,29% hipertenziju. Ispitanici sa
prehipertenzijom su imali veći indeks telesne mase, obim struka, krvni
pritisak, više prosečne vrednosti ukupnog holesterola, LDL holesterola,
triglicerida i mokraćne kiseline, kao i niže HDL holesterola od
normotenzivnih ispitanika (p<0,01 za sve). U odnosu na godine života,
najviše prehipertenzivih ispitanika je bilo u uzrasnoj dobi od 41-50
god., a u odnosu na indeks telesne mase, u kategoriji sa prekomernom
telesnom masom. Među ispitanicima sa prehipertenzijom 51,32% je imalo
barem 1 priduženi kardiovaskularni faktor rizika, 39,47% je imalo 2 ili
3, dok je 9,21% imalo 4 i više faktora rizika. Zastupljenost svih
kardiovaskularnih faktora rizika je bila značajno viša kod ispitanika sa
prehipertenzijom nego li kod normotenzivih ispitanika (p<0,01 za sve),
izuzev nasleđa za hipertenziju i pušenja (nije utvrđena statistički
značajna razlika). Metabolički sindrom je registrovan kod 2,72%
normotenzivnih i 18,42% prehipertenzivnih ispitanika (p<0,001).
Zaključak: Rezultati istraživanja pokazuju da postoje značajne razlike u
odnosu na prosečne vrednosti i zastupljenost faktora rizika između
ispitanika iz kategorija sa prehipertenzijom i normalnim krvnim
pritiskom. Osobe sa prehipertenzijom zahtevaju povećanu pažnju i tretman
u cilju prevencije razvoja budućih kardiovaskularnih bolesti i njihovih
komplikacija.
Ključne reči: prehipertenzija, krvni pritisak, kardiovaskularni faktori
rizika, mlađe osobe
E-mail: milangale@sbb.rs
Hemioterapija u
lečenju malignih tumora u ZC Zaječar - naše iskustvo tokom prvih
trideset godina (lečenje bolesnika tokom dva perioda: 1997. i 2015.
godine)
Vesna Đorđević-Lalošević i Miodrag Đorđević
ZC ZAJEČAR, INTERNO ODELJENJE
Uvod: Ljudi oduvek sanjaju o pronalasku čarobnog, svemoćnog leka koji će
izlečiti rak. Maligni tumori, karcinomi se gotovo dva veka leče
operativnim putem a jedan vek radioterapijom dok je hemioterapija u
široj upotrebi tek 60 godina Još uvek postoji otpor prema ovom obliku
lečenja.kako medju doktorima tako i medju bolesnicima i članovima
njihovih porodica. Često se poriče veliki napredak koji je u ovoj
oblasti postignut tokom poslednjih tridesetak godina
S jedne strane takav stav odvraća bolesnike od proverenog oblika lečenja
koje je zasnovano na naučnim dokazima i na velika vrata uvode razne
preparate koji nemaju dokazanu efiksnost i vračeve u onkologiju.
Hirurgija i zračna terapija su prihvaćene pošto su logične i razumljive:
ono što se vidi to se ukloni ili ozrači
Hemiotrapija je pak obavijena velom misterije a i prati je loš glas: da
više šteti nego koristi. Svi smo skloni da oprezno i s velikim otporom
prihvatamo nove stvari dok je neka standardna procedura uvek zaštićena
od kritike makar bila i manje efikasna.
Materijali i metode: Retrospektivnom analizom protokola Onkološkog
dispanzera ZC Zaječar i protokola Internom odeljenja sa onkologijom
dobijeni su podaci o aplikaciiji citostatske terapije u dva perioda.
Prvi period obuhvata bolesnike lečene od 1.1.1997-1.12.1997 a drugi
period se odnosi na lečenje od 1.1.2015-31.12.2015.godine
Rezultati: Prikazana je struktura (pol, starost, dijagnoze), način
lečenja i hemioterapijski protokoli koji su priomenjivani. U prvom
periodu je lečeno 110 a u drugom 260 bolesnika. Tokom prvog perioda je
primenjeno desetak različitih protokola a u drugom 25. Analizirano je
davanje terapija zavisno od vrtste tumota, složenost, protokola, vrsta
lekova kao i broj primenjenih terapija. Tokom 2015. godine je među
bolesnicima koji su primali hemioterapiju bilo najviše onih sa karcinoma
debelog creva( 52) zatim dojke (44), pluća (36). Hormonsku terapiju smo
aplikovali kod 57 bolesnika. Obično se misli da se leče stariji
bolesnici . naši bolesnici su bili prosečne starosti oko 55 godina,
najmladji 25 a najstariji 82 godine- sa tendencijom da se starost
bolesnika smanjuje iz godine u godinu. Prikazani su i uslovi u kojima se
terapija aplikovala i tu je uočena najmanja razlika u pogledu stručnog
kadra i prostora.
Zaključak: Svuda u svetu se više para troši na osobe koje su
kvalifikovane da aplikuju ovu terapiju pošto se lekovi lakše prave nego
što se obuči osoblje koje će ih kvalitetno primeniti. Kod nas se osobe ,
doktori i medicinske sestre koje se bave ovim poslom posmatraju kao
krvici, kao neko ko troši pare i budno se motri na svaku potrošenu
ampulu tako da radni vek provodima izmedju čekića i nakovnja, prolazimo
između Scile i Haribde, s jedne strane su pravila struke koje treba
poštovati, s druge strane pravila koja Fond nameće, s treće su naši
bolesnici koji zaslužuju najbolje što se u tom momentu može pružiti.
Lečenje od karcinom dojke u
Zaječarskom okrugu u trogodišnjem periodu (2013-2015. Godina)
Vesna Đorđević-Lalošević i Miodrag Đorđević
ZC ZAJEČAR INTERNO ODELJENJE
Uvod: Karcinom dojke je najčešći maligni tumor, obuhvata četvrtinu svih
novodijagnostikovanih tumora u žena.
Materijali i metode. Prikazano je lečenje obolelih od karcinoma dojke
kojima je dijagnoza postavljena od 1.1.2013 do 31.12.2015. godine.
Izvori podataka su otpusne liste , zdravstveni kartoni, ph nalazi
bolesnika iz zdravstvenih ustanova sekundarnog i tercijernog nivoa gde
su bolesnici lečeni. Retrospektivnom analizom je obuhvaćeno 160
bolesnika koji su se javili u onkološku ambulantu ZC Zaječar ili su
registrovani na osnovu patohistološkog nalaza ili podataka o hospitalnom
lečenju u ZC Zaječar. Prikazani su epidemiološki podaci (mesto
stanovanja, pol, starost), način lečenja, stadijum bolesti prilikom
postavljanja dijagnoze, ph nalaz, receptorski status, način lečenja ,
pridružene bolesti kao i ishod lečenja.
Rezultati: Preliminarni podaci pokazuju da su najčešće lečene bolesnice
iz Zaječara 95 /100 000 žena, potom iz Knjaževca 80 /100000 žena i
Boljevca .75/100 000 žena. Većina je bila starija od 60 godina ( 70%),
tumor je češće bio lokalizovan u levoj dojci , nije bilo bolesnica u in
situ fazi kao i ni u Ia stadijumu, najčešće je dijagnoza postavljana u
IB stadijumu. Operativno lečenje –mastectomia je sprovedeno kod 2/3
bolesnica dok su poštedne operacije bile znatno ređe. Receptorski status
(obavezan pre početka lečenja) određen kod 75% bolesnica i dobijeni
nalazi su ukazivali da je 65 % bolesnica bilo u povoljnoj prognostičkoj
grupi (ER+PR+HER2 0).Prikazana je hemioterapija, hormonska i biološka
terapija koju su bolesnice primale. Većina bolesnica je imala pridružene
bolesti, najčešće hipertenziju i diabetes mellitus .
Zaključak: Većina bolesnica je bila u lokalno uznapredovalom stadijumu
bolesti, tri bolesnice su otkrivene tokom skrining programa koji se u ZC
Zaječar sprovodi od januara 2015. godine. Receptorski status je određen
kod 75% ispitivanih bolesnica i to zbog brojnih tehnkičkih problema
(imunohistohemijsko ispitivanje se ne radi u ZC Zaječar a u KC Niš
povremeno nedostaju reagensi).U većine bolesnica je rađena mastektomija
, i bila ima dostupna adjuvantna hemioterapija, zračna terapija kao i
hormonska terapija. Planirana biološka terapija je sprovedena kod
polovine obolelih sa HER 2 pozitivnim statusom. Lečenje karcinoma dojke
spada u najbolje definisano područje u onkologiji (postoje nacionalni
vodiči dobre kliničke prakse, nacionalni skrining program za rano
otkrivanje, registrovani su i biološki lekovi za pojedine indikacije).
Lečenje naših bolesnica, iz Zaječarskog okruga nije uvek u skladu sa
savremenim smernicama.
Rehabilitacija nakon operativnog lečenja nestabilnosti ramenog zgloba
usled ponavljanih luksacija kod sportista – prikaz slučaja
Vučić D., Mustur D., Delić M., Paunović T.
INSTITUT DR SIMO MILOŠEVIĆ , IGALO
Uvod: Iščašenje glenohumeralnog zgloba nastaje kada dođe do ekstremne
rotacije i abdukcije ramena. Bankartova lezija podrazumeva leziju kod
koje se glenohumeralni ligamenti i labrum glenoida usled traumatskog
prednjeg iščašenja odvajaju sa artikularne površine prednjeg dela vrata
glenoida. Hill Sachs-ova lezija je defekt glave humerusa sa
zadnje-spoljašnje strane, ona se javlja kod prednjih iščašenja ramena
gde se posterolateralni aspekt glave humerusa abradira na prednju ivicu
glenoidnog prstena. SLAP lezija predstavlja abnormalnost na pripoju
tetive duge glave bicepsa i udruženim pripojima gornjeg labruma na
glenoid. Cilj: Cilj rada je prikazivanje efekata kompleksnog fizikalnog
tretmana nakon operativnog lečenja nestabilnosti desnog ramena kod
sportiste. Materijal i metodi rada: Svi podaci prikupijeni su
anamnestički, kao i kliničkim pregledom i iz dostupne medicinske
dokumentacije. Rezultati: Pacijent L.K. , star 17 godina, profesionalno
se bavi rukometom, tokom 2015.god. zadobio ponavljana iščašenja desnog
ramena. U januaru 2016.god. na MR desnog ramena verifikovana
posttraumatska deformaciona ruptura gornjeg labruma(SLAP lezija), kao i
hronični posttraumatski entesitis tetive MSSp. , subkorakoidni burzitis,
Hill-Sachs lezija glave humerusa, impigement gr. I/II. Dana 28.01.2016.
urađena artroskopska rekonstrukcija i fiksacija po Bankartu. Na prijemu
prisutna bolna kontraktura u desnom ramenu. Sprovedno fizikalno lečenje:
kineziterapija, hidrokineziterapija, plivanje, peloidne aplikacije,
biserna kupka, podvodna tuš masaža. Nakon sprovedenog tronedeljnog
kompleksnog banjskog fizikalnog lečenja pacijent je bez subjektivnih
tegoba, uz pun obim pokreta u desnom ramenu, poboljšanu trofiku
muskulature desne ruke u celini kao i ramenog pojasa desno , a mišićna
snaga navedene muskulature poboljšana za jednu ocenu po manuelnom
mišićnom testu (MMT), sa ocene 4 na ocenu 5. Zaključak: Kompleksan
fizikalni tretman u trajanju od 3 nedelje kod stanja nakon operativnog
lečenja nestabilnosti ramena kod sportiste doveo je do potpunog
eliminisanja subjektivnih tegoba, kao i poboljšanja mišićne snage i
trofike muskulature. Time je omogućeno postizanje punog obima pokreta u
operisanom zglobu i vraćanje sportiste u trenažni proces.
Ključne reči: rehabilitacija, nestabilnost ramena, luksacija, sportista.
E-mail: gaga_vucic@yahoo.com
Povezanost aktivnosti gama-glutamil transferaze sa insulinskom
rezistencijom kod gojaznih žena u postmenopauzi
Verica Škerović (1), Aleksandra Klisić (2), Milovan Jovanović (3),
Nebojša Kavarić (4) ,
Biljana Ivelja (3), Nenad Vušurović (3)
(1) KLINIČKI CENTAR CRNE GORE, (2) DOM ZDRAVLJA, PODGORICA, CRNA GORA,
(3) DOM ZDRAVLJA, CETINJE, CRNA GORA
Uvod i cilj: Priroda odnosa između aktivnosti gama-glutamil transferaze
(GGT) i gojaznošću indukovanih poremećaja, koji često prate menopauzu,
ostaje i dalje otvoreno pitanje.Stoga je cilj ovog istraživanja bio da
se ispita povezanost aktivnosti GGT sa kardiometaboličkim faktorima
rizika kod gojaznih žena u postmenopauzi.
Materijal i metode: U studiji preseka učestvovalo je 100 gojaznih žena u
postmenopauzi (prosečne starosti 56,7± 4,8 godina) i 50 normalno
uhranjenih žena, uparenih po godinama starosti. Iz studije su isključene
ispitanice sa šećernom bolešću, kardiovaskularnim, bubrežnim i
oboljenjima jetre, kao i one koje su na bilo kakvoj medikamentoznoj
terapji. Svim ispitanicama su izvršena antropometrijska merenja koja su
obuhvatila merenje telesne visine, telesne mase i obima struka. Indeks
telesne mase (ITM) je izračunat. Određivanisusledećibiohemijski
parametri: glukoza, insulin, insulinska rezistencija (HOMA-IR),
aktivnost GGT, lipidni status (ukupni holesterol, trigliceridi,
koncentracija holesterola u lipoproteinima male gustine
(LDL-holesterol), koncentracija holesterola u lipoproteinima velike
gustine (HDL-holesterol), aterogeni indeks-izračunat kao odnos
trigliceridi/HDL-holesterol, non-HDL-holesterol-izračunat kao razlika
ukupnog holesterola i HDL-holesterola), kao i visokosenzitivni
C-reaktivni protein (hsCRP).
Rezultati: Nijeuočena statistički značajna razlika u aktivnosti GGT u
grupi gojaznih ispitanica u poređenju sa kontrolnom grupom normalno
uhranjenih žena u postmenopauzi [medijana (interkvartilni raspon)]
(12,00 (9,00-16,00) prema 10,50 (1,00-14,00); P=0,103). Kod gojaznih
ispitanica utvrđena je značajna pozitivna povezanost GGT sa ITM-om
(ρ=0,254, P=0,011), obimom struka (ρ=0,290, P=0,004), insulinom
(ρ=0,316, P=0,002), HOMA-IR (ρ=0,323, P=0,001), aterogenim indeksom
(ρ=0,213, P=0,034), kao i hsCRP (ρ=0,263, P=0,009), odnosno negativna
povezanost sa HDL-holesterolom (ρ=-0,236, P=0,019). Primenom višestruke
linearne regresije kao značajan nezavisni prediktor aktivnosti GGT
izdvojio se HOMA-IR indeks (Beta=0,225, p=0,026), (R2=0,155; p<0,001).
Zaključak: Insulinska rezistencija je povezana sa većom aktivnošću GGT,
što ukazuje da bi ovaj enzim mogao biti koristan marker u proceni rizika
za šećernu bolest tip 2.
Ključne reči: gama-glutamil transferaza, gojaznost, insulinska
rezistencija
Email-adresa:
aleksandranklisic@gmail.com
24-časovni
monitoring krvnog pritiska kao metoda izbora za dijagnostiku i
regulisanje hipertenzije kod starih
J. Ožegović (1), M. Pešić Prokić (1), Z. Pašić (1), D.Paspalj (1), R.
Pešić Beštić (2)
(1) GRADSKI ZAVOD ZA GERONTOLOGIJU I PALIJATIVNO ZBRINJAVANJE, BEOGRAD,
(2) KLINIČKI CENTAR SRBIJE, BEOGRAD
Uvod: Hipertenzija je danas medicinski problem svetskih razmera. Procena
je da će do 2025. godine ovom bolešću biti zahvaćeno oko 1,56 milijardu
ljudi ili 29% svetskog stanovništva. U Evropi je prevalenca 30-45%.
Procena je da 50% ljudi starijih od 60 godina ima hipertenziju.
Cilj:U okviru rada namera nam je bila da kod pacijenata sa dijagnozom
hipertenzije što preciznije odredimo vrednosti krvnog pritiska,
korišćenjem aparata za 24-časovno ambulatorno merenje krvnog pritiska.
Vrednosti krvnog pritiska >135/85 registrovane su kao hipertenzija.
Materijal i metodi rada:Ispitivanje je obavljeno u Gradskom zavodu za
gerontologiju i palijativno zbrinjavanje Beograd, u periodu od 1.1.2012.
godine do 31.12.2013. godine i obuhvatilo je 179 pacijenata starosne
dobi 65 i više godina kojima smo postavljali aparat za 24 casovno
merenje TA. Od 179 monitoringovanih pacijenata njih 72 % su bile žene a
28 % muškarci.Pri tome u 2/3 slučajeva su cif / bili stariji od 75
godina. Njih 70 % je uzimalo dva ili više lekova za hipertenziju, 24%
nije uzimalo nikakav lek za hipertenziju a 6 % je uzimalo samo jedan lek
za hipertenziju
Rezultati: Uvidom u rezultate merenja kod 82% utvrđena je i dalje
hipertenzija. Kod 15% vrednosti su bile u zadovoljavajućim vrednostima,
a kod 3% je došlo do pojave niskih vrednosti kr.p ( <100/60 mmHg).
Zaključak: Iz dobijenih rezultata možemo zaključiti da hipertenzija još
uvek predstavlja nedovoljno rešen problem u nas. Da bi se na vreme
otkrila i što adekvatnije lečila neophodno je pravilno odrediti
individualnu terapiju za svakog pacijenta ponaosob na osnovu
ambulatornog 24 casovnog monitoringa krvnog pritiska.
Ključne reči: hipertenzija, 24 časovni monitoring krvnog pritiska, stare
osobe, antihipertenzivna terapija.
E-mail:
jagoda.vitasana@gmail.com
Uticaj banjskog liječenja na bolesnike sa algodistrofičnim sindromom
Mustur D, Vučić D, Delić M, Marić M, Paunović T.
INSTITUT «DR SIMO MILOŠEVIĆ»
Uvod: Algodistrofični sindrom je sindrom koji obuhvata bol u zahvaćenom
ekstremitetu, uz difuzni otok i lokalni neurološki-autonomni poremećaj,
a što sve dovodi do lokalnih promjena na kostima, zglobovima,
periartikularnim mekotkivnim strukturama, mišićima, koži i potkožnom
tkivu. Etiološki se radi o refleksnoj stimulaciji autonomnog sistema
(npr. zbog povrede, ishemije ili bolnih nadražaja) koja posredstvom
simpatikusa dovodi do vazomotornih i trofičkih poremećaja.
Cilj rada: Ispitivali smo uticaj primjene kompleksnog banjskog
fizikalnog liječenja na smanjenje bola i poboljšanje funkcionalnog
stanja kod bolesnika sa algodistrofičnim sindromom.
Materijal i metode: Ispitivana je grupa od 18 bolesnika sa
algodistrofičnim sindromom koji su bili tokom 3 sedmice na banjskom
fizikalnom liječenju u Institutu Igalo, što je ukupno predstavljalo 15
terapijskih dana. Sprovedeno je tzv. „Test-retest“ ispitivanje. Osnovni
terapijski test su činile primjene kinezi i hidrokineziterapijskih
procedura, kao i pojedinih oblika elektroterapije. Ispitivani su bol na
Vizuelnoj analognoj skali, kao i obim pokreta u zglobu zahvaćenog
ekstremiteta mjerenog goniometrom na početku i na kraju banjskog
liječenja.
Rezultati rada: Na početku istraživanja zabilježeni su značajna
redukcija pokretljivosti u zglobu zahvaćenog ekstremiteta, kao i visok
subjektivni osjećaj bola kod ispitanika sa algodistrofičnim sindromom.
Nakon tri sedmice banjskog liječenja došlo je do statistički značajnog
poboljšanja pokretljivosti u zglobu zahvaćenog ekstremiteta, kao i do
značajnog smanjenja bolnosti na VAS skali (p<0.01).
Zaključak: Banjsko fizikalno liječenje u Institutu Igalo u trajanju od
tri sedmice dovodi do značajnog smanjenja bola i do poboljšanja
pokretljivosti zahvaćenog segmenta bolesnika sa algodistrofičnim
sindromom.
Ključne riječi: banjsko liječenje, bol, obim pokreta, algodistrofični
sindrom
E-mail: mustur@doctor.com
Optički neuritis kao prva manifestacija multiple skleroze – i dalje
kamen spoticanja u dijagnostici
Kristina Marković (1), Marija Krstić (2)
(1) DOM ZDRAVLJA “DR SIMO MILOŠEVIĆ”, BEOGRAD, (2) DOM ZDRAVLJA “DR
MILUTIN IVKOVIĆ”, BEOGRAD
Uvod: Multipla skleroza (MS) je hronično inflamatorno oboljenje CNS-a
koje se karakteriše brojnim, izolovanim područjima u kojima se
ispoljavaju zapaljenske promene udružene sa demijelinizacijom i gliozom
(žarišta demijelinizacije, plakovi). U oko 70% slučajeva MS počinje
između 20. i 40. godine života, početak bolesti pre 15. i posle 50. je
redak i neuobičajen. Činjenica da se žarišta demijlinizacije mogu
ispoljiti u bilo kom delu CNS-a uz posledičnu pojavu najrazličitijih
neuroloških simptoma i znakova, čini MS jednim od najvećih
“falsifikatora” u neurologiji, sposobnog da imitira čitav niz drugih
kliničkih stanja. Optički neuritis, koji se manifestuje naglim
slabljenjem oštrine vida i bolom u oku pri pokretima očne jabučice,
jedan je od češćih prvih manifestacija MS.
Cilj: Cilj našeg rada je podsećanje na činjenicu da svaki novonastali
neurološki deficit kod mlađih odraslih osoba, a naročito naglo nastali
problem sa vidom, treba da pobudi sumnju na MS kao tešku, progresivnu
neurološku bolest. Materijal i metode: Podaci su generisani iz
pacijentovog zdravstvenog kartona, uz informisani pristanak. Rezultat:
Pacijentkinja, stara 29 godina, javila se izabranom lekaru zbog naglo
nastalih smetnji sa vidom u vidu smanjene oštrine vida, bola pri pokretu
očnih jabučica, duplih slika i vrtoglavice. Fizikalni nalaz je bio
uredan. Pri grubom neurološkom pregledu pacijentkinja je prijavila
pojavu duplih slika pri pogledu upolje, u svim pravcima. Upućena je
oftalmologu, ORL specijalisti i neurologu. Oftalmološki nalaz i nalaz
ORL specijaliste su bili uredni. Neurolog je postavio sumnju na MS,
odmah je urađena magnetna rezonanca (MR) endokranijuma i dat likvor na
analizu. Na MR-u su nađene multiple, ovalne lezije u optičkim živcima i
periventrikularnoj beloj masi, što je dogovaralo demijelinizacionim
plakovima. Analizom likvora nađene su oligoklonalni IgG u visokom titru,
dok je citohemijski nalaz likvora bio uredan. S obzirom da kod
pacijentkinje postoji diseminacija objektivnih znakova za MS samo u
prostoru, ali ne i u vremenu, nije postavljena definitivna dijagnoza
MS-a. Pacijentkinja je tertirana pulsnom terapijom kortikosteroidima
nakon čega je došlo do regresije simptoma.
Zaključak: MS je vrlo često na samom početku bolesti pogrešno
dijagnostikovana. Kako je za dobru prognozu od velikog značaja
pravovremeno otkrivanje i blagovremeno otpočinjanje terapije, svaku
mlađu odraslu osobu sa naglo nastalim neurološkim deficitom treba
uputiti na detaljnu neurološku obradu
Ključne reči: multipla skleroza, optički neuritis, dijagnostika
E-mail:
markovic.kristinaa@gmail.com
Audiološka dijagnostika akutne upale srednjeg uha
Senadin Pupović (1), Enisa Pupović (2)
(1) VOJNO-MEDICINSKI CENTAR PODGORICA, (2) DZ PODGORICA
Uvod:Otitis media acuta je kratkotrajno zapaljenje sluzokože srednjeg
uha(tube auditive, cavuma tympani i pneumatskih ćelija mastoidnog
nastavka). Bolest je česta i javlja se prevashodno u dječjem uzrastu.
Akutno zapaljenje srednjeg uha je jedna od najčešćih dijagnoza koju
postave ljekari koji rade sa djecom. To je akutni zapaljenjski proces sa
zahvatanjem mukoperiosta srednjeg uha.Značaj zapaljenja srednjeg uha je
u njegovoj visokoj incidenci u opštoj populaciji i potencijalno opasnim
komplikacijama, naročito endokranijumskim. Razlikujemo 4 vrste akutne
upale srednjeg uha:
1.Otitis media acuta catarrhalis
2.otitis media auta suppurativa.
3.Otitis media acuta haemorrhagica i
4.Otitis media mucosa
Cilj rada: Kako na osnovu impedancmetrije i audiometrije ustanoviti
sigurnu dijagnozu akutne upale srednjeg uha, što je od značaja za
pravovremeno i adekvatno liječenje. Materijal i metode: Vršeno je
ispitivanje kod 40 bolesnika sa akutnom upalom srednjeg uha u
Vojno-medicinskom centru Podgorica. Kod svih je audiometrijski
primijećen konduktivni pad sluha u intervalu od 20 do 40 dB. Na osnovu
timpanometrijskog ispitivanja ustanovljeno da je pozitivan pritisak
zabilježen kod 14 bolesnika, a timpanogram C, odnosno negativan pritisak
kod 26 bolesnika. Akustički refleks je izostao kod 38 bolesnika, a kod 2
je bio prisutan, ali sa podignutim pragom akustičkog refleksa na 110 dB,
prema 90 dB na zdravom uhu.
Zaključak: Nalaz tonske audiometrije i ispitivanje akustičke
impedancmetrije je od velikog značaja kod dijagnostike akutne upale
srednjeg uha, kao i kod praćenja toka ove bolesti kada na osnovu ovih
ispitivanja možemo smatrati da je izvršeno potpuno izlječenje.
E-mail:_senp@t-com.me
Mitralna
valvula i Ehlers-Eanlos syndrome
Goran Vukadinović, Bosiljka Ugrinić-Sklopić
DZ „ZVEZDARA“, BEOGRAD
UVOD: Ehlers–Danlos syndome je nasledni poremecaj sinteze kolagen.
Dakle, multisistemsko oboljenje, sa mogućim učešćem poremecaja i u
kardio-vaskularnom sistemu dece i odraslih. U osnovi, poremecaj je u
fibroblastima, koji sintetisu abnormalna kolagena vlakna i
ekstracelularni matriks u koži i drugim organima.
CILJ: Prikaz slučaja, novootkriveni Ehlers-Danlos syn, udružen sa
hemodinamski značajnim prolapsom mitralne valvule (PVM), prouzrokovanim
promenama u strukturi same valvule, kao potvrdom multisistemskog
oboljenja.
MATERIJAL I METODE RADA: Ambulanti pregled devojčice uzrasta 8 3/12
godina, zbog respiratorne infekcije, dakle slučajni nalaz.
Hospitalizacija i kardiološka obrada.
REZULTATI: Slučajni pregled u toku respiratorne infekcije i uzgredni
nalaz astenične konstitucija, sa disfuncijm posture u kifotičnom smislu,
ravnim stopalima i auskultatornim nalazom (uz pozitivnu dinamsku
auskultaciju) sistolnog šuma intenziteta 3/6 sa p. max. u predelu apeksa
je ukazivao na mogućnost sindromske udruženosti, potrebu za kardiološkom
obradom i diferencijalnom dijagnostikom, uz konsultaciju ortopeda i
genetičara. Kardiološka ubrada (EKG) je ukazala na produžen QTc
interval, EHO- uvećanu levu polovinu srca uz identifikaciju PVM i
semikvantifikaciju mitralne regurgitacije, MR +3. Homocistein je ostao u
radu.
ZAKLJUČAK: Dijagnostika, naročito rana i pravovremena dijagnostika
Ehlers-Danlos syn uz pridružene promene na mitralnom valvularnom
aparatu, i uopšte, promene na kardiovaskularnom sistemu, kao i u
osteomuskularnoj građi sprečava rizik i komplikacije od trauma bilo koje
etiologije, uz doziranje aktivnosti, zavisno od tipa i stanja.
Utvrđivanje produženog QTc intervala prevenira kolapsna stanja i
sprečava pojavu iznenadne srčane smrti tj. neželjenog događaja (ISS), a
semikvantifikacija MR+3 ukazuje na obaveznu prevenciju bakterijskog
endokardita i time prevenira moguće hemodinamske komplikacije pri
planiranim ili neplaniranim intervencijama različite etiologije.
Ostaje pitanje da li je zahvaćenost kardio-vaskularnog sistema
odlučujući prognostički činilac ili prateća pojava.
KLJUČNE REČI: Ehlers–Danlos syndome, Prolaps mitralne valvule, prognoza
E-mail: drgoran92@yahoo.com
|
|
|
|
